conmendatione credidere L. Pisonem urbis Romae curae ab eo delectum, quod biduo duabusque noctibus perpotationem continuasset apud ipsum iam principem; nec alio magis Drusus Caesar regenerasse patrem Tiberium ferebatur. Torquato rara gloria, quando et haec ars suis legibus constat, non labasse sermonem, non levatum vomitione, non altera corporis parte, dum biberet; matutinas obisse vigilias, plu- 146 rumum hausisse uno potu, plurumum praeterea aliis minoribus addidisse, optuma fide non respirasse in hauriendo neque exspuisse nihilque ad elidendum in pavimentis sonum ex vino reliquisse, diligenti scito legum contra bibendi fallacias. Tergilla Ciceroni M. F. binos congios simul haurire solitum ipsi obicit Marcoque Agrippae a temulento scyphum inpactum; etenim haec sunt ebrietatis opera. Sed nimirum 147 hanc gloriam auferre Cicero voluit interfectori patris sui M. Antonio; is enim ante eum avidissime adprehenderat hanc palmam edito etiam volumine de sua ebrietate, quo patrocinari sibi ausus adprobavit plane, ut equidem arbitror, quanta mala per temulentiam terrarum orbi intulisset. Exi- 148 guo tempore ante proelium Actiacum id volumen evomuit, quo facile intellegatur ebrius iam sanguine civium et tanto magis eum sitiens. Namque et haec necessitas vitium comitatur ut bibendi consuetudo augeat aviditatem, scitumque est Scytharum legati, quanto plus biberint tanto magis sitire Parthos.

29. Est et occidentis populis sua ebrietas fruge madida, 149 pluribus modis per Gallias Hispaniasque, nominibus aliis sed ratione eadem; Hispaniae iam et vetustatem ferre ea genera docuerunt. Aegyptus quoque e fruge sibi potus similis excogitavit nullaque in parte mundi cessat ebrietas;

§ 145. curae, STad (codd. Gel.) curatorem, K. rasse, a (Murbac.) ferebat, Murbac. Torquato,

Tadr (codd. Barbari

et Budaei.) Torquati, B. Tricongü, Barbar. sermonem, O. sermone, adßy. — non levatum, adr. nec levatum, B.

alta, ad. alia, T.

§ 146. praeterea, d. propterea, 8. Om. a. somnum, Tad. summum, codd. Barbari. diligentis, d. bibendi, d. bibendum, a. bibentum, Dalec. Ciceroni, a. Ciceronis, r. Ciceronem, dB. Marcoque Agrippae, d. Marcoque, a. marcidoque ac, r. Marcoque Agrippae a marcido et temulento, K.

§ 147. patria sua, a.

§ 149. e fruge, a. et fruge, d.

meros quippe hauriunt talis sucos nec diluendo ut vina mitigant. At Hercules, illic tellus fruges parere videbatur. Heu, mira vitiorum sollertia! inventum est quemadmodum 150 aqua quoque inebriaret. Duo sunt liquores humanis corporibus gratissimi, intus vini, foris olei, arborum e genere ambo praecipui, sed olei necessarius; nec segniter vita in eo elaboravit; quanto tamen in potu ingeniosior, adparebit ad bibendum generibus CLXXXXV, si species vero aestumentur, paene duplici numero excogitatis tantoque paucioribus olei, de quo in sequenti volumine dicemus.

Hercules, a dr. Hercule, ß. § 150. inebriarent, ad. niosior fuerit apparebit, T.

illis, K. solas illic, Dalec.
humanis corporibus, ad. corp. hum., Br.
CLXXXXV, 8. CLXXX, Td.

inge

in, om. d.

CAP. I. SECT. 1. Oleam Theophrastus e celeberrimis Grae- §1 corum auctoribus urbis Romae anno circiter ccccxL. negavit nisi intra XL milia passuum ab mari nasci, Fenestella vero omnino non fuisse in Italia Hispaniaque aut Africa Tarquinio Prisco regnante ab annis populi Romani CLXXIII, quae nunc pervenit trans Alpis quoque et in Gallias Hispaniasque medias. Urbis quidem anno Dv. Appio Claudio Caeci 2 nepote L. Iunio coss. olei librae duodenae assibus veniere et mox anno DCLXXX. M. Seius L. F. aedilis curulis olei denas libras singulis assibus praestitit populo Romano per totum annum. Minus ea miretur qui sciat post annos XXII 3

Ad hunc librum toti sunt excussi ad; de D v. ad librum 14.

§ 1. Theophrastus, hist. plant. VI. 2, 4. e celeberrimis Graecorum auctoribus, ad (codd. Gel.) celeberrimus e Graecorum auctoribus, K. celeberrimus Graecorum auctorum, T. CCCCXL., v. 3, 58. 13, 101. et quae nos ad priorem locum attulimus. CCCCLX, r. ab, ad. a, Br. Hispaniaque aut, Td. Hispaniaque, a. Hispania atque, Pr. CLXXIII, Td. CLXXXIII, aß. Gallia Hispaniaque media, Td, unde Pint. provenit coniicit.

§ 2. Apio, a. Publio, Pigh. annall. 2, 50. Caeci nepote; Hard., ut Plinii errorem corrigat, legit Cai nepote coll. Fastis Capitolinis anni 504. p. 36. ed. Laurent. et Cicer. de divinat. I. 16, 29. At tum certe scribendum Caeci F. C. N; potius Plinio error suus relinquendus. L., &. I., d. duodenis, Pint. K. M. Seius L. F., d (codd. Gel.) M. seui fif., a. Sergius, r.

duodenas, Pint.

Cn. Pompei . consulatu oleum provinciis Italiam misisse. Hesiodus quoque in primis cultum agrorum docendam arbitratus vitam negavit oleae satorem fructum ex ea percepisse quemquam; tam tarda tunc res erat; at nunc etiam in plantariis serunt translatarumque altero anno decerpuntur bacae.

2. Fabianus negat provenire in frigidissimis oleam neque 4 in calidissimis. Genera earum tria dixit Vergilius, orchites et radios et posias, nec desiderare rastros aut falcis ullamve curam. Sine dubio et in his solum maxume caelumque refert; verumtamen et tondentur cum et vites, atque etiam interradi gaudent. Consequens earum vindemia est arsque 5 vel maior oleum quam musta temperandi; ex eadem quippe oliva differunt suci. Primum omnium e cruda atque nondum inchoatae maturitatis; hoc sapore praestantissimum; quin et ex eo prima unda preli laudatissima ac deinde per deminutiones, sive in sportis prematur sive, ut nuper inventum est, exilibus regulis pede incluso. Quanto maturior baca, tanto 6 pinguior sucus minusque gratus; optuma autem aetas ad decerpendum inter copiam bonitatemque, incipiente baca nigrescere, quam vocant druppas, Graeci vero drypetidas. Cetero distat, an maturitas illa in torcularibus fiat an ramis, rigua fuerit arbor an suo tantum baca suco nihilque aliud quam rores caeli biberit.

§ 3. Gn., a. — Pompei, a. Pompeio, dr. III., Pigh. annall. 3, 410. et Clinton. fasti Hellen. III. p. 192. IIII, adß. septies, r. cons., a d. consule, r. Hesiodus, v. Caesar. in diurn. antiq. 1838. nr. 65. p. 533. nr. 66. p. 539. vitae, r. quamquam, a. tam, om. a. ferunt, a. decerptum urbane, a. § 4. oleum, a. Vergilius, georg. 2, 85. posias, ad. pausias, Br. falces, Tad (codd. Gel.) falcem, B. his, a. iis, dẞY. referri, a. attendentur, K. utque, a.

§ 5. oleum quam; hoc ex B revocavi, cum, etiamsi nova audacia a Plinio olei musta dici velimus, tamen de oleo mustum apte dici non possit, quia olei tale quid non exstat, quod vini; huius enim mustum fervet, quod non est in oleo. olei, Tdy. oleo, a. deo, O. e, omitt. ad. saporis praestantissimi, r. deminutiones, a (codd. Leidd. ap. Oudend. ad Suet. Caes. 5.) diminutiones, dẞy. in sportis prematur sive, D ad marginem. Omitt. Dadßy; at v. Colum. XII. 52, 10. aut regulis, si consuetudo erit regionis, aut certe novis fiscis sampsae exprimi debent. Quos Columella novos fiscos dicit, eas Plinius sportas, et patet iam librarios ab altero sive ad alterum oculis aberrasse.

quam, D2. qum, D'. cum, Tad. drypetidas, O. drypeditas, a. dyan suo, d. hanc suo, a.

§ 6. bacca nigrescere, d. bani crescere, a. Nostri, By.druppas, ad. drupas, Br. spectitas, d. drypetas, By. distat, d. distant, Oar. tantum uda succo, Dalec.

II. 3. Vetustas oleo taedium adfert, non item ut vino, 7 plurumumque aetatis annuo est provida, si libeat intellegere, natura; quippe temulentiae nascentibus vinis uti necesse non est, quin immo invitat ad servandum blanda inveterati caries; oleo noluit parci fecitque ea necessitate promiscuum et volgo. Principatum in hoc quoque bono optinuit Italia toto orbe, maxume agro Venafrano eiusque parte quae Licinianum fundit oleum, unde et Liciniae gloria praecipua olivae. Unguenta hanc palmam dedere adcommodato ipsis s odore; dedit et palatum delicatiore sententia; de cetero bacas Liciniae nulla avis adpetit. Reliquom certamen inter Histriae terram et Baeticae par est; vicina bonitas provinciis excepto Africae frugifero solo; Cereri totum id natura concessit, oleum ac vinum non invidit tantum satisque gloriae in messibus fecit. Reliqua erroris plena quem in nulla parte vitae numerosiorem esse docebimus.

III. Olivae constant nucleo, oleo, carne, amurca: sanies 9 haec est eius amara; fit ex aquis, ideo siccitatibus minuma, riguis copiosa. Suus quidem olivae sucus oleum est, idque praecipue ex inmaturis intellegimus, sicut de omphacio docuimus. Augetur oleum ad arcturi exortum a. d. xvi. kalendas Octobris, postea nuclei increscunt et caro; cum sitienti imbres copiosi accessere, vitiatur oleum in amurcam. Huius 10 color olivam cogit nigrescere ideoque incipiente nigritia minumum amurcae, ante eam nihil. Et error hominum falsus existumantium maturitatis initium, quod est viti proxumum;

§ 7. et vino, Dalec.

anno, r. inveterati, d. interveterati, a. iterveterati, 8. oleo, d. eo, a (in rasura.) oleum, K. fecitque, Td. fecitque veterati, a. fecitque veteratica, r. fecitque veteratum, K. Italiae, d. Veasrano, d. afrano, a. Luciniarum, a.

§ 8. odorem, a. paulatim, d. delicatiorem, ar. sententiam, r. est, d. parem, Ta. Ceterum fert vicina, a. Cetero fert vicina, Td. tiae, Td. Cereris, a. ceteri, d. ceteris, Kr.

--

non, om. Barbar. huic, vir

doctus ap. eund. Potius scribendum videtur tantum non invidit i. e. propemodum subtraxit, qua locutione tantum non Plin. etiam alibi utitur; v. 14, 107. 22, 17. 35, 201. De auctoritate vini Africi v. 14, 14., olivae vero genus aliquod, quamquam raro, in Africa inventum fuisse narratur § 18. plena erroris, d. § 9. de, om. a. docuimus 12, 130. ad_exortum, ØSTad. ab.

-ex

ortu, B. a. d., Hard. ad, aß. in ad, O. /// ad, d. sitienti, d. siti et, a. Quodsi etiam imbres, Pint. incessere, Dalec.

carne, om. T.

amurca, Tadr. arbitramur, ad. arbitrantur, ẞr.

ha

§ 10. vitio, K. beat, ad. Ergo tum maxime, ubi rigantur, quod cura, Pint. multa sive, a. multis sive, d. multisve, Ty.