fiteri maxumum iam honorem eius esse in evellendis virorum corpori pilis. Ratio autem condiendi musta in primo fervore, 124 qui novem diebus cum plurumum peragitur, adspersu picis, ut odor vino contingat et saporis quaedam acumina; vehementius id fieri arbitrantur crudo flore resinae excitarique lenitatem, e diverso crapula conpesci feritatem nimiam frangique virus aut, ubi pigra lenitas torpeat, virus addi. Li- 125 guriae maxume Circumpadanisque mustis utilitas discernitur. hoc modo: pugnacibus mustis crapulae plus inditur, lenibus parcius. Sunt qui ex utroque condiri velint, nec non alia, quae est musti, pice et natura. Vitiumque musto quibusdam in locis iterum sponte fervere, qua calamitate cum defervit sapor, vappae accipit nomen probrosum etiam hominum, cum degeneravit animus; aceti enim nequitiae inest virtus magnos ad usus et sine quis mitior vita degi non possit. Cetero vinorum medicaminis tanta cura est ut cinere 126 apud quosdam ceu gypso alibi et quibus diximus modis instaurentur; sed cinerem e vitis sarmentis aut quercu praeferunt. Quin et marinam aquam eiusdem rei gratia ex alto peti iubent servarique ab aequinoctio verno aut certe nocte solstitio et aquilone flante hauriri vel si circa vindemiam hauriatur decoqui. Pix in Italia ad vasa vino condendo 127 maxume probatur Bruttia; fit e piceae resina, in Hispania autem e pinastris minume laudata; est enim resina harum amara et arida et gravi odore. Differentiam rationemque § 124. condiendi musta in; his in vv. desinit c. quodam, r. quadam, K. acumine, ar. acrimonia, K. crapulam, a. aut, a. at, Td. - § 125. utilitas, D. utilitas crapulae, S. crapulae utilitas, ady. qui ex utroque, D. quae ex utroque, d. utroque, a1. ex utroque, a2. qui et ex nitro quoque, codd. Barbari. quae est natura, ita Hard. coll. § 74. 121. ex inepta et vix a quoquam intellecta coniectura. quae est mulci pice et natura, . quae est mulsi pice et natura, a. quae simulet pice et natura, Td. aeque multiplici natura, Barbar. B. nec non alii etiam multi pice quoque Naritia, Dalec. Locus ingenti corruptela et interpolatione corruptus, qui, cum rerum notitia nos deficiat, sine melioribus codd. sanari vix poterit. sponte, om. T. cum, r. Omitt. adẞr. defervit, a. deperit, codd. Gel. By. deserit, d. deferbuit, r. que, dẞr. homini, TK. acetis, dr. vita mitior, By. vero, K. vappae, ar. vappae degeneravit, adr. degeravit, 6. degeneraverit, B. magna, r. quis, d. Om. a. mitior vita, a d. § 126. Ceterum, a. et quibus, ℗ Ta d. quibus, ß. alibi et lixivio quibus, Dalec. diximus § 120. 121. circa, a. certe circa, d. faciendi proxumo volumine demonstrabimus inter arbores feras. Vitia praeter supra dicta acor aut fumidum virus, picis autem adustio; experimentum vero, si fragmenta subluceant ac sub dente lentescant acore iucundo. Asia picem 128 Idaeam maxume probat, Graecia Piericam, Vergilius Naryciam; diligentiores admiscent nigram mastichen quae in Ponto bituminis simills gignitur et iris radicem oleumque; nam ceram accipientibus vasis conpertum vina acescere, sed transferre in ea vasa in quibus acetum fuerit utilius quam in ea in quibus dulce aut mulsum. Cato iubet vina concin- 129 nari hoc enim utitur verbo cineris lixivi cum defruto cocti parte quadragesima in culeum vel salis sesquilibra, interim et tunso marmore; facit et sulphuris mentionem, resinae vero in novissimis. Super omnia addi maturescente iam vino iubet 130 mustum quod ille tortivom appellat, nos intellegimus novissime expressum; et adicimus tinguendi gratia colores ut pigmentum aliquod vini, atque ita pinguius fieri; tot veneficiis placere cogitur, et miramur noxium esse. In vitium inclinantis experimentum est lamnae plumbeae mutatus in eo colos. 26. Proprium autem inter liquores vino mucescere aut in 131 acetum verti, exstantque medicinae volumina. Faex vini siccata recipit ignis ac sine alimento per se flagrat; cinis eius nitri naturam habet easdemque viris, hoc amplius, quod pinguior sentitur. XXI. 27. Magna et collecto iam vino differentia in cella. 132 Circa Alpis ligneis vasis condunt circulisque cingunt atque feras, d. feraces, ar. Nyriciam, d. proximo 16, 38. sqq. § 128. Idaeam, Td (codd. Gel.) Indicam, ar'. Vergilius, georg. 2, 438. masticem, a. bitumini, a. tum, ad. compertum est, Br. vero, om. a. Narytiam, r2. Idicam, Barbar, adhibent, T. masticen, d. iri, a. irim, d. - foliumque, Dalec. comper- § 129. Cato de re rust. 23. quadragesima, codd. Barbari. quadringentesima, Tad. in culeum, Hard. ex Catone. culleum, Tad. pulegii, B. sulphuris; ex Catonis libro haec observatio excidit. § 130. tortinum, a. adiicimus, S. addiscimus, Tad. adiici mustis, B. adPint. colores, Tad. coloris, f. fieri; tot, d. fieret ut, a. Sed ut, veneficiis, r. beneficiis, a d. cogitur, d. cogatur, ar. et, om. r. noxiam, Tad. lamna, d. lamina, ar. plumbeae, d. plumbea, ar. Tad. ea, B. color, T d. iici mos, r. - eo, § 131. reliquores, a. mucescere, Barbar. d. mulcescere, a. V. Schneider, ad Caton. de re rust. 148. Faex, d. tam ex, a. Et faex, Br. quod, Tadr. quo, By. - etiam hieme gelida ignibus rigorem arcent. Rarum dictu sed aliquando visum: ruptis vasis stetere glaciatae moles prodigi modo, quoniam vini natura non gelascit, alias ad frigus stupens tantum. Mitiores plagae doliis condunt info- 133 diuntque terrae tota aut ad portionem situs; item caelum praebent, alibi vero inpositis tectis arcent, tradunturque et haec praecepta: latus cellae vinariae aut certe fenestras obverti in aquilonem oportere vel utique in exortum aequinoctialem, sterculinia et arborum radices procul abesse omniaque odoris evitandi facillimo in vina transitu, ficos utique et caprificos; doliis etiam intervalla dari ne inter 134 sese vitia serpant contagione vini semper ocissima; quin et figuras referre; ventruosa ac patula minus utilia; picari oportere protinus a canis ortu, postea perfundi marina aqua aut salsa, dein cinere e sarmentis adspergi vel argilla, abstersa murra suffiri ipsasque saepius cellas; inbecilla vina demissis in terram doliis servanda, valida expositis; num- 135 quam inplenda et quod supersit passo aut defruto perunguendum admixto croco, pisa veteri cum sapa; sic opercula doliorum medicanda addita mastiche ac pice Bruttia. Aperire vetant nisi sereno die; vetant austro flante lunave plena. Flos vini candidus probatur: rubens triste signum est, si non is vini colos sit, item vasa incalescentia operculave sudantia. Quod celeriter florere coeperit odoremque trahere, 136 non fore diutinum. Ipsa quoque defruta ac sapas cum sit caelum sine luna hoc est in sideris eius coitu neque alio die coqui iubent, praeterea plumbeis vasis, non aereis, nucibusque iuglandibus additis; eas enim fumum excipere. Cam § 132. celo, Tad. r. - ficus, B. ligneis vasis, d. liniceis vasis, a. in vasis ligneis, T. arcend, a. Rarum, Tad. Mirum, ßy. staterae, a. glaciata prodigii, tantum stupens, d. § 133. terrae, d. tepre, a'. tempore, a2. satis, Dalec. ardent, a. usque, Tadr. sterculinia, a. sterculonia, O. sterquilinia, dr. § 134. nec, a. ventruosa, Tadr. ventrosa, B. — dein, a. deinde, Td. ac leni, K. e sarmentis, Td. ea sarmentis, a. sarmenti, Kẞr. abstergi, Pint. et Niclas. ad Geopon. VII. 6, 11. argilla aspera, K. cellas, om. a. § 135. ac defricto, d. pisa veteri, a. pisave iri, d. pice veteri, ßy. stice, a d. Bruttia, Sa (codd. Barbari.) Bruma, dẞy ad sequentia referenAperire, ad. aperiri, By. - tristis, d. is, Tadr. Om. B. vasis incalescentibus operculisve sudantibus quod celeriter, r. tes. ma color, d. § 136. coepit, r. non fit diutinum, K. defricta, d. sapa, a d. nucibusque iuglandibus, adr. nucibus iuglandibusque, T. nucibus iuglandibus, ß. paniae nobilissima exposita sub divo in cadis verberari sole, luna, imbre, ventis aptissimum videtur. XXII. 28. Ac si quis diligentius reputet, in nulla parte 137 operosior vita est, ceu non saluberrimum ad potus aquae liquorem natura dederit, quo cetera omnia animantia utuntur. At nos vinum bibere et iumenta cogimus, tantoque opere, tanto labore et inpendio constat quod hominis mentem mutet ac furorem gignat, milibus scelerum huic deditis, tanta dulcedine ut magna pars non aliud vitae praemium intellegat. Quin immo ut plus capiamus, sacco frangimus viris et alia 138 inritamenta excogitantur ac bibendi causa etiam venena concipiuntur, aliis cicutam praesumentibus, ut bibere mors cogat, aliis pumicis farinam et quae referendo pudet docere. Cautissimos ex his balneis coqui videmus exanimisque ef- 139 ferri, iam vero alios lectum exspectare non posse, immo vero nec tunicam, nudos ibi protinus anhelos ingentia vasa conripere velut ad ostentationem virium ac plene infundere ut statim vomant rursusque hauriant, idque iterum tertiumque tamquam ad perdenda vina geniti et tamquam effundi illa non possint nisi per humanum corpus. Ad hoc pertinent 140 peregrinae exercitationes et volutatio in caeno ac pectorosa cervicis repandae ostentatio. Per omnia haec praedicatur sitis quaeri. Iam vero quae vasa adulteriis caelata, tamquam per se parum doceat libidines temulentia! Ita vina ex libidine hauriuntur atque etiam praemio invitatur ebrie divo, a (quinque codd. Leidd. ap. Oudend. ad Suet. Caes. 72.) in, Tadr. Om. ß. in praebentis, d. Td. potum, aẞy. -- hominis mentem, ad. homines mente, ubi deditis, d. ubi dedistis, a. intelligant, T. § 138. franguntur, Barbar. K. excogitamus, Dalec. causa etiam, ad. etiam causa, Br. concipiuntur, Pint. conspiciuntur, Ta. conscipiuntur, d. conficiuntur, Br. dicere, r. tunica, a. § 139. cautissimos. Ex his immo, ad. balneis, a. balienis, d. nudus, a. nudosque, d. et anhelos, Tr. plene, Oar. plane, dß. mant, adr. evomant, B. corpus humanum, d. vo § 140. Ad hoc, a dr. Huc, B. pectorosa cervicis ostentatio inepta. Legendum torosa, quod de cervice proprie dici lexica docent. repandi, a. nefandae, d. quaeri quae, Ambr. I. II. diis placet, a. displicet, d (Ambr. I. II.) et emitur, a. alius, ad priora refert B, unde Dalec. alienus legit. Interpunctionem emendavit Pint. edit, ad. et edat, T. et pretium, B. — legem, Ambr. I. - - § 141. licenter, dr (Ambr. II.) graves, ad (Ambr. II.) gravi, r (Ambr. I.) tunc gravi, K. produnt, ad. produntur, Kr (Ambr. I. II.) gravique se pro tas et, si dis placet, emitur. Alius ut quantum biberit tantum edat pretium vinolentiae lege accipit, alius quantum alea quaesierit tantum bibit. Tunc avidi matronam oculi 141 licentur, graves produnt marito, tunc animi secreta proferuntur. Alii testamenta sua nuncupant, alii mortifera locuntur rediturasque per iugulum voces non continent, quam multis ita interemptis, volgoque veritas iam attributa vino est. Interea ut optume cedat, solem orientem non vident ac minus diu bibunt. Hinc pallor et genae pendulae, oculorum 142 ulcera, tremulae manus effundentes plena vasa et, quae sit paena praesens, furiales somni et inquies nocturna praemiumque summum ebrietatis libido portentosa ac iucundum nefas; postero die ex ore halitus cadi ac fere rerum omnium oblivio morsque memoriae. Rapere se ita vitam praedicant, 143 cum priorem diem cotidie perdant, illi vero et venientem. Tiberio Claudio principe ante hos annos XL institutum ut ieiuni biberent potusque vini antecederet cibos, externis et hoc artibus ac medicorum placitis novitate aliqua sese conmendantium. Gloriam hac virtute Parthi quaerunt, famam 144 apud Graecos Alcibiades meruit, apud nos cognomen etiam Novellius Torquatus Mediolanensis, ad proconsulatum usque e praetura honoribus gestis, tribus congiis, unde et cognomen illi fuit, epotis uno inpetu, spectante miraculi gratia Tiberio principe in senecta iam severo atque etiam saevo alias; sed ipsa iuventa ad merum pronior fuerat. Eaque 145 dunt, Dalec. licenter graves produnt maritos, Hard. mortifera, a. mortifere, Td. Hinc mihi persuasum est Plinium scripsisse mortifera eloquuntur coll. Quintil. VIII. prooem. 11. perquam, Dalec. peremptis, Ambr. I. II. iam, om, d. attributo, a. vino, om. d. nisi udi non, Heins. adv. p. 101. bibunt, Tadr. vivent, B. vivunt, Hard. e codd. § 142. Hic pallore, a. pendulo, a. fit, r. vulnera, T. et, omitt. ad. portentosa, ad (cod. optimus ap. Oudend. ad Suet. Dom. 4.) portentuosa, r (quattuor codd. iuniores Oudend.) postero, O. postera, adẞy. cadi, Tad (codd. Gel.) fedi, S. foedi, r. foetidi, K'. crudi, K2. fere, omitt. Td. moxque, ad. § 143. illi vero, ad (codd. Gel.) immo vero, K. § 144. Novellus, codd. Bud. de asse p. 519, e, omitt. d. congestis, Ambr. I. nomen, Ambr. I. Tiberio, ad (omnes codd. Rezz.) Tiberio Claudio, Hard. tacite. senecta, d2 (Ambr. II.) senecto, d'. senatum, a (Ambros. I.) sobrio, Pint. atque etiam, d (Ambr. II.) aequaeve etiam, a. equo et iam, Ambr. I. saevo alias, a (Ambr. I.) Scaevola, d (in rasura et Ambr. II.) Ceterum Pint. et Muret. var. lect. 15, 16. vv. atque alias ut adulterina delent. ipsa, a. ipsi, KTd. -- |