ut coturnicibus, aliis ante pugnam, ut perdicibus, aliis cum vicere, ut gallinaceis; iisdem sua maribus, aliis eadem et feminis, ut lusciniarum generi. Quaedam toto anno canunt, 269 quaedam certis temporibus, ut in singulis dictum est. Elephas citra naris ore ipso sternumento similem elidit sonum, per naris autem tubarum raucitati. Bubus tantum feminis vox gravior, in alio omni genere exilior quam maribus, in homine etiam castratis. Infantis in nascendo nulla auditur antequam totus emergat utero. Primo sermo anniculo est; 270 semestris locutus est Croesi filius et in crepundiis prodigio, quod tunc id concidit regnum. Qui celerius fari coepere tardius ingredi incipiunt. Vox roboratur x annis; eadem in senecta exilior neque in alio animalium saepius mutatur. Mira praeterea sunt de voce digna dictu: theatrorum orchestris scobe aut hareña superiacta devoratur et rudi parietum circumiectu, doliis etiam inanibus; currit eadem recto vel conchato parietum spatio quamvis levi sono dicta verba ad alterum caput perferens, si nulla inaequalitas inpediat. Vox in homine magnam voltus habet partem; adgno- 271 scimus ea prius quam cernamus, non aliter quam oculis, totidemque sunt eae quot in rerum natura mortales, et sua cuique sicut facies. Hinc illa gentium totque linguarum toto orbe diversitas, hinc tot cantus et moduli flexionesque, sed ante omnia explanatio animi, quae nos distinxit a feris et inter ipsos quoque homines discrimen alterum aeque grande quam a beluis fecit.

et feminis, R. ut feminis, dẞr. quae

circa, K. sternumento,

aliis eadem, d. sua aliis eadem, R. et feminis, K'. feminis, K2. ac feminis, K3. § 269. Elephans, R. V. Aristot. 1. 1. 4, 9. extr. RT. sternutamento, dßr. natis, R. raucitati. Bubus, d. raucietatibus, R. - feminis tantum, d. alio omni, d. alio homine, R. omni alio, Br. homine, R. in omnibus, Pint. nascentis, K. uterus, d.

prodigio, Rd. quo prodigio, Br.

§ 270. Primo, ROTd. Primus, ẞr. et, R. esse, d. est et, r. - semenstris, codd. Oudend. ad Suet. Caes. 80. senestri, R. menstri, d. samestri, r. semenstri, alii codd. Oudend. lucutua, r. et in crepundiis, Td. et hinc rependius, R. interpundiis, O. in crepundiis, ßr. tunc, R. quo totum, d. totum, Br. tridius, R. XIIII annis, RO. anno, B. quartodecimo anno, 7. mutatur om. T. theatrorum, superiacta, Rd. superiecta, By. circumiectu parietum om. R. cavo vel recto, Br.

quod id concidit, R. decidit id, d. decidit, T. a XIIII annis, Td. a XIII annis, r. XIIII. exilior, d. exilio, R. exiliore, Tr. neque. Rd. In theatr., Pr. horechestros, R. et rudi, K. et in rudi, Rßy. et in ruri, d. etiam doliis, d. recto vel conchato, d. con

-

-

LII. 113. Membra animalibus adgnata inutilia sunt, sicut 272 sextus homini semper digitus. Placuit in Aegypto nutrire portentum, binis et in aversa capitis parte oculis hominem sed iis non cernentem.

114. Miror equidem Aristotelem non modo credidisse prae- 273 scita vitae esse aliqua in corporibus ipsis, verum etiam prodidisse. Quae quamquam vana existumo nec sine cunctatione proferenda, ne in se quisque ea auguria anxie quaerat, attingam tamen, quia tantus vir in doctrina non sprevit. Igitur vitae brevis signa ponit raros dentis, praelongos digitos, plumbeum colorem plurisque in manu incisuras nec perpetuas; contra longae esse vitae incurvos 274 umeris et in manu unam aut duas incisuras longas habentis et pluris quam xxxii dentis, auribus amplis. Nec universa haec, ut arbitror, sed singula observat, frivola, ut reor, et volgo tamen narrata. Addidit morum quoque adspectus simili modo apud nos Trogus, et ipse auctor e severissimis, quos verbis eius subiciam:,,Frons ubi est magna, segnem 275 animum subesse significat, quibus parva, mobilem, quibus rotunda, iracundum, velut hoc vestigio tumoris adparente. Supercilia quibus porrigentur in rectum, mollis significant, quibus iuxta nasum flexa sunt, austeros, quibus iuxta tempora inflexa, derisores, quibus in totum demissa, malevolos et invidos. Oculi quibuscumque sunt longi, maleficos moribus 276 esse indicant; qui carnosos a naribus angulos habent malitiae notam praebent. Candida pars extenta notam inpuden

§ 271. habet et, d. ea, Pint. Rr. eam, dẞr. Huic, R. cantus, Rd (codd. Gel.) cantibus, TK. modolis, R. et modulis, K2. flexionisque, R. fexit, R.

§ 272. homines, R.

§ 273. equidem, R. quidem, dẞr. Om. T.

ea, R. et, dẞy.

eae, d. he, R.

Hinc, d.

moduli, K'd (codd. Gel.) et inter, R. inter, dẞr.

vitate, R, sed linea traducta.

anxia, d. attingam, d. tingam, R'. tangam, R2.

RO. quae, dẞy. doctrinis, d.

quia,

quoque morum, d. spectus, severissimus, dßr. Ceterum hacc

§ 274. incurvi humeris, R (ex corr.) unam aut, R2. una aut, R'. una et, d. una, By. At v. Aristot. hist. anim. 1, 15. p. 493 b 34. tołę μèv paxpoßiors ἑνὶ ἢ δυσὶ δι ̓ ὅλου (άρθροις.) rear, R. Td. e severissimis, T. est verissimus, R. Trogus sumpsit ex Aristot. 1. 1. 1, 9. § 275. insegnem, Td. nobilem, T. porriguntur, dy. — flexa, Rd. plexa, OSTr. § 276. longi, Rdr. mali, 0. cos praemittit r, omitt. Br. Candidi, d. imprudentiae, Td.

-

humoris, R.

porrigentur, R. delusores, R2. malivolos, R. moribus, ROTd; eandem vocem voci malefia, omitt. Tdr. nota praeventi, Tdr.

tiae habet; qui identidem operire solent, inconstantiae. Oricularum magnitudo loquacitatis et stultitiae nota est." Hactenus Trogus.

LIII. 115. Animae leonis virus grave, ursi pestilens; 277 contacta halitu eius nulla fera attingit ociusque putrescunt adflata reliquis. Hominis tantum natura infici voluit pluribus modis, et ciborum ac dentium vitiis, sed maxume senio. Dolorem sentire non poterat, tactu sensuque omni carebat, sine quibus nihil sentitur; eadem conmeabat, recens adsidue, exitura supremo et sola ex homine superfutura; denique haec trahebatur e caelo. Huius quoque tamen reperta paena est, 278 ut neque id ipsum quo vivitur in vita iuvaret. Parthorum populis hoc praecipue et a iuventa propter indiscretos cibos; namque et vino faetent ora nimio; sed sibi proceres medentur grano Assyrii mali, cuius est suavitas praecipua, in esculenta addito. Elephantorum anima serpentis extrahit, cervorum urit. Diximus hominum genera qui venena ser- 279 pentium suctu corporibus eximerent; quin et subus serpentes in pabulo sunt, et aliis venenum est. Quae insecta appellavimus, omnia olei adspersu necantur. Voltures unguento qui fugantur alios adpetunt odores, scarabaei rosam. Quas

§ 277. gravi, R'. gravis, R2. ursis, R. attingit ocyusque, O. attingyrociusque, R. attingi totiusque, d. attingit citiusque, Br. afflatae, d. putrescunt. Aflatu reliquis, homini tantum, Pint. Homini, R. Homine, R2. et dentium, d. potest, Dalec. tactu, om. r. sensuque, R. esuque, d. саquibus, R (ex corr.) qua, dẞy. commeat ab eo recedens, r. homine, Pint. R. omne, OTd. omnibus, ßɣ. trahitur, Dalec.

ret, Dalec.

exitur ut, d.

--

§ 278. qua, Td (Rigalt. ap. Salmas. exerc. p. 665. b. A.) vivitur, R. vi vere, Td (Rigalt.) viveret, Salmas. 7. hoc, R. haec, dr. Om. ß. nimio; sed, d. nimis &, R. ibi, R. cibi, R2. granis, R2. granos, R'. est, R. addito, Rd. addita, O. additi, K. urit, r. ut, R.

et, d. esculenti, R. item, d'. item urit, d2ß.

--

Qui

§ 279. Diximus 7, 13. 14. eximerent, codd. Gel. &imerent, R. exigerent, Tdr (quinque codd. ap. Oudend. ad Suet. Aug. 94.) 7. exugerent, K. in, R. subus, Rd. his, r (codd. Barbari.) aliis venenum, d. aluu. Aluvenenum, R. ali veneno cervis, Kr. unguento, d (codd. Barbari.) unguenti, R. vultures qui alias alios odores, K'. vult. unguem quidem rosa, K2. fugantur, d (codd. Barbari.) fugat, R. odores, d (codd. Barbari.) odore, R. rosam, d. rosa, R. Vultures qui alios odores appetunt, unguento quidem necantur, scarabaei rosa, Pint.; corruptum locum dicit etiam Gesner. hist. anim. 3, 785., et ipsa verborum structura hoc docet. Illud certum est, legendum esse aspersu necantur, vultures unguenti (ita R, scil. aspersu), scarabaei rosa (item R.) Haec enim cmendatio nititur ct optimi libri auctoritate et communi antiquitatis testimonio, Αριστοτέλης δέ φησιν (mirab. auscult. 149.), ὅτι ἡ ὀσμὴ τῶν

dam serpentis scorpio occidit. Scythae sagittas tingunt viperina sanie et humano sanguine; inremediabile id scelus mortem illico adfert levi tactu.

116. Quae animalium pascerentur veneno diximus. Quae- 280 dam innocua alioqui venenatis pasta noxia fiunt et ipsa. Apros in Pamphylia et Ciliciae montuosis, salamandra ab his devorata, qui edere moriuntur; neque enim est intellectus ullus in odore et sapore; et aqua vinumque interimit sala-` mandra ibi inmortua vel si omnino biberit, unde potetur; item rana quam rubetam vocant; tantum insidiarum est vitae! Vespae serpentem avide vescuntur, quo alimento mor- 281 tiferos ictus faciunt, adeoque magna differentia est victus ut in tractu pisce viventium Theophrastus prodat boves quoque pisce vesci, sed non nisi vivente.

117. Homini cibus utilissimus simplex, acervatio saporum 282 pestifera et condimento perniciosior; difficulter autem perficiuntur omnia in cibis acria, nimia et avide hausta, et aestate quam hieme difficilius et in senecta quam in iuventa. Vomitiones homini ad haec in remedium excogitatae frigidiora corpora faciunt, inimicae oculis maxume ac dentibus.

ῥόδων κανθάρους ἀπόλλυσι καὶ τὰς γῦπας ἡ τοῦ μύρου ὀσμή, Geopon. 13, 16., quae idem repetit 14, 26. οἱ γῦπες καὶ κάνθαροι ῥοδίνῳ χρισθέντες μύρῳ TEλEUTAV AéYOVtat, Clem. Alex. paedag. 2. p. 208. ed. Pott. ówdía dè xal μύρον γυψὶν αἰτία θανάτου, Aristot. hist. anim. 3, 7. κανθάροις δὲ κακόσμοις θηρίοις εἴ τις ἐπιρράνοι μύρον, οἵδε τὴν εὐωδίαν οὐ φέρουσιν, ἀλλ ̓ ἀποθνήσκουσιν, idem 1, 38. μύρῳ κάνθαρος ἀποθνήσκει, idem 6, 46., quos locos congessit Niclas. ad Geopon. ll. cc. Hinc videmus de rosa scarabaeis appetita nusquam esse sermonem, neque vultures unguento fugari, sed necari. Iam quod ad verba media, quo paene inscii devenimus, attinet, vulgatam lectionem fugantur deberi librario nemo non videt et redeundum est ad scripturam R fugat, unde coll. Eutecnii paraphrasi Oppiani ixeut. p. 8. oi rõnes tỷ twv tεdvηκότων ὑπερχαίροντες δυσοσμία τοσοῦτον ἀπεχθάνονται πρὸς τὰ μύρα, ὥστε οὐδ ̓ ἂν κτήνους ἅψαιντο τεθνηκότος, εἴ τις αὐτοῦ τὰς σάρκας ἐπαλείψειε púpu, scribendum existimo qui fugantes alios appetunt odores i. e. qui vultures odores appetunt qui alios fugant. Varia tentavit Hard. quosdam, Td. montosis, B. inedere, R.

§ 280. diximus 10, 69.

neque enim est, R. nec enim est, K. Nec est, dẞy. Neque, T. nullus, R. et sapore, R. vel sapore, dr. interemit, Rd. petetur, TK. vel si omnino unde biberit potetur, Dalec.

§ 281. serpentem, R. serpente, dẞy.

quae, r. - adeoque, R. ideoque, dẞr. intracti, d. viventium pisce om. R. prodat, Td. prodit, Or. prodi

dit, B.

in iuventa, d. iumenta, R.

condimento perniciosior, RO. condimenta perniciosiora, acria nimia, d. acrimaspera inconsueta vari nimia, R. fragiliora, Pint. maxime autem dent., codd. Gel.

328 NATURALIS HISTOR. LIB. XI. CAP. LIII. LIV. SECT. 118. 119.

118. Somno concoquere corpulentiae quam firmitati uti- 283 lius; ideo athletas ambulatione malunt cibos perficere; pervigilio quidem praecipue vincuntur cibi. LIV. Augescunt corpora dulcibus atque pinguibus et potu, minuuntur siccis et aridis frigidisque ac siti. Quaedam animalia et pecudes quoque in Africa quarto die bibunt; homini non utique septumo letale est inediam durasse, et ultra undecimum plerosque certum est mori, esuriendi semper inexplebili aviditate uni animalium homini.

119. Quaedam rursus exiguo gustu famem ac sitim se- 284 dant conservantque viris, ut butyrum, hippace, glycyrriza; perniciosissimum autem et in omni quidem vita quod nimium, praecipue tamen corpori, minuique quod gravet quolibet modo utilius. Verum ad reliqua naturae transeamus.

§ 283. corpulentae, d. corpulentiame, R. ambulatione malunt cibos, R. cib. ambul. mal., d. mal. cib. amb., Br. cibis, Td ad sequentia referentes. Augescuntur, R. potu, d. pertu, R. — aridis frigidisque, RSTd (codd. Barbari.) Om. r. amaris, Pint. non utique ante septimum, r. letale est, Hard. letales, RTdr. letalis, B. inediam, ita nos scripsimus. inedia, Td. inedi, R. et, R dr. at, Hard. y. undecimum certum est ut plerosque mori, r. mori esuriendi, Td. morbus exuendis, R. mori esurientes, K. moriendi, Pint. uni animalium homini, R. animalium uni, Td. animalium uni homini, ß. animalium unicuique, Hard. y. Animalium, r ad seqq. referens. Om. S.

inedias, ry.

§ 284. gustus, R. gestu, d. buturum, R. hippace, Barbar. hippice, 0. typpace, R. utippace, d. glycyrrhiza, O. glyciriza, R. clicirica, d. glycyrrhizon, P. et, Rd. Om. Br. tamen praecipue, R. gravat, B. quolibet, d. quodibet, R. quodlibet, B. operatio nesco CCCLX C. Plini secundi nature historiae tem explicit. Incipit lib. XII, R.

gravet, R. grave, OTd. Summa res et istoria et lib. XI. editus post mor