serpentibus spinae. Aquatilium mollibus nulla sed corpus circulis carnis vinctum, ut saepiae atque lolligini; et insectis negantur aeque esse ulla. Cartilaginea aquatilium habent medullam in spina, vituli marini cartilaginem, non ossa. Item 216 omnium auriculae ac nares quae modo eminent flexili mollitia naturae providentia, ne frangerentur. Cartilago rupta non solidescit, nec praecisa ossa recrescunt praeterquam veterinis ab ungula ad suffraginem. Homo crescit in longitudinem usque ad ter septenos annos, tum deinde ad plenitudinem; maxume autem pubescens nodum quendam solvere et praecipue aegritudine sentitur.

88. Nervi orsi a corde, bubuloque etiam circumvoluti si- 217 milem naturam et causam habent, in omnibus lubricis adplicati ossibus nodosque corporum qui vocantur articuli, aliubi interventu, aliubi ambitu, aliubi transitu ligantes, hic teretes, illic lati, ut in unoquoque poscit figuratio. Nec hi 218 solidantur incisi, mirumque volneratis summus dolor, praesectis nullus. Sine nervis sunt quaedam animalia, ut pisces; arteriis enim constant, sed neque his molles piscium generis. Ubi sunt nervi, interiores conducunt membra, superiores revocant. Inter hos latent arteriae id est spiritus semitae; his innatant venae id est sanguinis rivi. Arteriarum pulsus in 219

§ 215. tubas, RØTd. At v. 16, 172. lolligines, R'. gatur, dẞy. atque, d.

ossa cartilagineae omnium, K.

negantur, R. ne

ulla esse, d. Cartilago, R2d. animalium, R'.

§ 216. omnium mihi suspectum. Primum enim quaeritur, qui sint illi omnes delphini, an aquatilium mollia, an horum cartilaginea, an soli vituli marini. At illis omnibus ipse Plin. § 158. dixit foramina tantum ad olfactum esse sine naribus; deinde eodem loco tradidit uni omnium animalium homini nares eminere. Aut igitur Plin. perquam negligenter scripsit, aut hominum pro omnium scribendum. aut, d. modo, ROTd. modicum, ß. Cartilagine, R'. veterini, R'. usque ad ter septenos annos, R2. utqui ad ter septenos, d. ad annos usque ter septenos, Br. r. Om. R1. tum plenitudinem om. R1.

- frangantur, d. crescit, omitt. Rd.

--

- flexibili mollitie, r. suffragina, RT d. usque ad ter septenos, 0. ad annos quater septenos,

§ 217. bubuloque, Aristot. gener. anim. 5, 7. p. 787b 15. similem volutum similem natura, R. habenti non hibus, R. rigantes, R. teretes, R. interetes, Td. ut, Tdr. et, R. quoque, T. quaeque, r. hubique que, R.

circumvalutum applicatis, d. in unoquoque, d.

allidantur, Td.

$218. Nec hi, RO. Ne, d. Ne, T. Neque i, Br. vulnerantisomus, R. praesectis, Rd. perfectis, K. praefectus, B. (ex corr.) his generis, RØTd. eae molli piscium generi, ß. innatant, d. hatant, R.

constat, R

vocant, R.

cacumine maxume membrorum evidens, index fere morborum, in modulos certos legesque metricas, per aetates stabilis aut citatus aut tardus, descriptus ab Herophilo medicinae vate miranda arte, nimiam propter subtilitatem desertus, observatione tamen crebri aut languidi ictus gubernacula vitae temperat.

89. Arteriae carent sensu, nam et sanguine; nec omnes 220 vitalem continent spiritum praecisisque torpescit tantum pars ea corporis. Aves nec venas nec arterias habent, item serpentes, testudines, lacertae, minumumque sanguinis. Venae in praetenuis postremo fimbrias supter totam cutem dispersae adeo in angustam subtilitatem tenuantur ut penetrare sanguis non possit aliudve quam exilis umor ab illo, qui cacuminibus innumeris sudor appellatur. Venarum in umbilico nodus ac coitus sanguinis.

XXXVIII. 90. Quibus multus et pinguis, iracundia; ma- 221 ribus quam feminis nigrior et iuventae quam senio, et inferiore parte pinguior. Magna et in eo vitalitatis portio; emissus spiritum secum trahit, tactum tamen non sentit. Animalium fortiora quibus crassior sanguis, sapientiora quibus tenuior, timidiora quibus minumus aut nullus. Taurorum 222 celerrime coit atque durescit, ideo pestifer potu maxume; aprorum ac cervorum caprearumque et bubalorum omnium non spissatur; pinguissimus asinis, homini tenuissimus. His

§ 219. membsarum, R. per aetates_tardus om. sema, pone morborum collocat Brot. citatius, S. descriptus, d. discriptus, R. descriptas, S. Om. T. mirandae, d. deserta, K1. desertas, K2. § 220. sanguinem, Rd. nec, d. et, R. Om. K. que, R. praecisique, d. praecisis, K. Aves venas et

R.

niique errore v. Yvo Villiomarius (Scaliger) disputans p. 188. contra Titium in locis controv. 10, 8. et assertione p. 207. in, omitt. Rd. praetenues, d. per te tenues, R. postremos, R. fimbrias, ROT. fibras, dẞy. V. Aristot. hist. anim. 3, 6. init. supter, R. subter, dẞr. super, T. humor foraminibus innumeris stillans qui sudor, K'. humor ille qui foraminibus innumeris sudor, K2. appellatur, d. appellata, R. sudorem expellit, Hard. nodus, d. rodu, R. ac, d. ab ac, R. In umbilico venarum nodosus coitus, ST. sanguinis,

R ad superiora referens. Sanguis, dẞr novam hinc periodum incipientes. § 221. et, om. R. iracundia, d. iracundus, R. iracunda, B. V. Aristot. part. anim. 2, 4. p. 650a 34. quam, Rd. magis quam, By. et inferiore, v. Aristot. hist. anim. 3, 19. p. 521b 4. vilitatis, Rd. utilitatis, Or. emissus, d. Et missiam, R. tamen tactum, f. grassior sanguis, R. sanguis crassior, dẞy. aut nullus, RST d. aut ut nullus, O. at quibus nullus hebetia, B. V. Aristot. part. anim. 2, 4. p. 650b 30.

quibus plus quaterni pedes nullus; obesis minus copiosus, quoniam absumitur pingui. Profluvium eius uni fit in nari→ 223 bus homini, aliis nare altera, aliis utraque, quibusdam per inferna, multis per ora stato tempore, ut nuper Macrino Visco viro praetorio et omnibus annis Volusio Saturnino urbis praefecto, qui nonagesimum etiam excessit annum. Solum hoc in corpore temporarium sentit incrementum, siquidem hostiae abundantiorem fundunt si prius bibere.

91. Quae animalium latere certis temporibus diximus, non 224 habent tunc sanguinem praeter exiguas admodum circa corda guttas, miro opere naturae, sicut in homine vim eius ad minuma momenta mutari, non modo fellis tantum in ore materia subfusi, verum ad singulos animi habitus, pudore, ira, metu, palloris pluribus modis, item ruboris; alius enim irae, alius verecundiae. Nam in metu refugere et nusquam esse 225 certum est multisque non transfluere transfossis, quod homini tantum evenit. Nam quae mutare diximus, colorem alienum accipiunt quodam repercussu, homo solus in se mutat. Morbi omnes morsque sanguinem absumunt.

XXXIX. 92. Sunt qui subtilitatem animi constare non 226 tenuitate sanguinis putent, sed cute operimentisque corporum magis aut minus bruta esse, ut ostreas et testudines; boum terga, saetas suum obstare tenuitati inmeantis spiritus nec

Macrino Visco, Rd. Macrino Vico, T. Macrino lusto, codd. Barbari. Macrino, SKr. Macrino Vindici, Hard. ex inscript. Grut. p. 513. praetorio viro, Td. et, Rd. sed, r. tempore corporarium, R. § 224. habent tunc, d. habentē, R.

sicut et in, r. fellis, ita nos scripsimus. felis, R. Omitt. TKdrßy. V. § 193. tantum in ore, Rr. tanto minore, B. tanto in ore, Td. tantum minore, K. non morbo tantum, Pint. materia suffusi, R. materia suffusa, O. materia suffusus, Td. suffusa materia, Kry, suffisi materia, B. metū, R. pallores, R. irae, R. irae et, dßɣ.

transfugere, r.
nunquam, R.
mutare, Rd. mutari, Br.

§ 225. Nam in, Rd. Nam et in, ßy. praefluere aut praefossis, R. Non liquet. diximus, ut chamaeleonem 8, 122., polypum 9, 87. curro, R.

repercussus, d. per

terga, ROTd. tergora, B.

purum liquidumque transmitti; sic et in homine, cum crassior callosiorve excludat cutis, ceu vero non crocodilis et duritia tergoris tribuatur et sollertia.

93. Hippopotami corio crassitudo talis ut inde tornentur 227 hastae, et tamen quaedam ingenio medica diligentia. Elephantorum quoque tergora inpenetrabilis cetras habent, cum tamen omnium quadripedum subtilitas animi praecipua perhibeatur illis. Ergo cutis ipsa sensu caret, maxume in capite; ubicumque per se ac sine carne est, volnerata non coit, ut in bucca cilioque.

94. Quae animal pariunt pilos habent; quae ova pinnas 228 aut squamas aut corticem, ut testudines, aut purpuram cutem, ut serpentes. Pinnarum caules omnium cavi; praecisae non crescunt, evolsae renascuntur. Membranis volant fragilibus insecta, umentibus hirundines in mari, siccis inter tecta vespertilio; horum alae quoque articulos habent. Pili e cute exeunt 229 crassa hirti, feminis tenuiores, equis in iuba largi, in armis leoni, dasypodi et in buccis intus et sub pedibus, quae utraque Trogus et in lepore tradidit, hoc exemplo libidinosiores hominum quoque hirtos colligens. Villosissimus animalium lepus. Pubescit homo solus, quod nisi contingit, sterilis in gignendo est, seu mas seu femina. Pili in homine partim 230

tramittis, R. tramiti, d.

et, R. sed, d. sit, ST. Omitt. codd. Gel. tergori, ST. quae vero ratio crocodilis si non cruori sed duritiae tergoris, K.

§ 227. Hippopotamis, d. V. Aristot. hist. anim. 2, 7. corio, R. cori, dẞr. ut inde, R. unde, d. quaedam est, K. e tergore Mauri, Salmas. exerc. p. 217. b. B. cetras, Td (codd. Salmas.) certas, R. escasedras, S (ap. Pint. ad Mel. I. 5, 2.) scasetias, codd. Barbari. setas, K'. certas, B. impenetrabilem cutem, K2. quasi setas, Barbar. excetras, Pint. V. Voss. ad Caes. b. G. init. p. 2. ed. Oud. perhib&us, R. perhibetur, d. et ubicunque, d.

§ 228. pilos habent, d. pilosque avent, R. aut testam, B. At v. 9, 40.

-

corticem, ROSTK dr. corticem purpuram cutem, R. puram cutem, dẞr. In his

et proximis vv. vitium latere ait Schneid. ad Aristot. 1. 1. 2, 10. T. II. p. 148. praecisae, R. praecisique, Tdß. praecisi, r. fragilius, R. vespertiliorum, R. vespertilio

-

cavi, d. avium, r. caves, R. vulsae, d. vulsae autem, T.

num, Td. quoque alae, r.

-

exeunt. Crassi sub, R. in, 23. tradidit, RO. tradit, dß. Villosissimū, R. Villosissimum, ß. est, om. d. mas, R. mar est,

§229. Pili e, ita nos scripsimus. Pilpe, R. Pili a, dßr. hirtis, S. crassi maribus, Dalec. tuba, R. largi, om. d. dẞy. Vid. Aristot. hist. anim. 3, 12. p. 519a Villosissimus, dr. Villosissimus quoque, T. contingit, R. contigit, y. contingat, dß. d. masculus, ry. feminas, R.

simul, partim postea gignuntur. Hi castratis non nascuntur, congeniti autem non desinunt, sicut nec feminis magno opere, inventae tamen quaedam defluvio capitis invalidae velut lanuginosi oris, cum menstrui cursus stetere; quibusdam post geniti viris sponte non gignuntur. Quadripedibus pilum cadere atque subnasci annuum est; viris crescunt maxume in capillo, mox in barba; recisi non ut herbae ac cetera ab incisura augentur sed ab radice exeunt. Crescunt et in qui- 231 busdam morbis, maxume phthisi et in senecta, defunctis quoque corporibus. Libidinosis congeniti maturius defluunt, adgnati celerius crescunt. Quadripedibus senectute, crassescunt lanaeque rarescunt. Quadripedum dorsa pilosa, ventres glabri. Boum coriis glutinum excoquitur taurorumque praecipuum.

95. Mammas homo solus e maribus habet, cetera animalia 232 mammarum notas tantum; sed ne feminae quidem in pectore nisi quae possunt partus suos attollere; ova gignentium nulli, nec lac nisi animal parienti, volucrum vespertilioni tantum. Fabulosum enim arbitror de strigibus ubera eas infantium labris inmulgere; esse in maledictis iam antiquis strigem convenit, sed quae sit avium constare non arbitror. XL. Asinis a fetu dolent; ideo sexto mense arcent partus,

§ 230. Hic castris non nascuntur, R, unde restitui quod iam legitur. Omitt. dẞr. Illo supplemento apparet, quam vere hic nonnulla vulgo excidisse viderint Pint. et Hard., quorum ille post v. desinunt supplet Spadonibus pueris non cadunt pili, hic post eandem vocem inseruit eunuchis. V. Aristot. 1. 1. 3, 11. p. 518a 31. desunt, Pint. magno opere, R. magnopere, der. velut, R (codd. Barbari.) ut et, dẞy. Utitur illa particula Plin. saepe in verbis tropicis; v. ind. lanuginosi, ita nos scripsimus voce uni Plinio propria. languini, R. lanugine, OTd. lanugines, K (codd. Barbari et Gelenii) By. oris, omitt. codd. Barbari. cursus & ere, R. geniti, Barbar. genitis, Rd. capillo, ØSTdr (optimi codd. ap. Oudend. ad Suet. Ner. 1.) capite, R (alii codd. Oudend.) B. herbae, RT dr. herba, ß. hac cetera ab, R (ubi ac scripsi.) aut cetera, Td. ab caetera, Or. ab ipsa, Pr. a, d.

ac nati, d.

de

§ 231. phthisi, vid. Aristotel. 1. l. 3, 11. p. 518b 21. tussi, RØTdr. functis, R. defunctum, d. defunctorum, ßy. crescunt, Hard. tacite ex Aristot. 1. 1. p. 518b 25. rívovтai dãttov. recrescunt, Rß. decrescunt, @TK d. excrescunt, Dalec. crassescunt, d. carescunt, R. crassescunt rarescuntque lanae, r. senectute crescunt lanae, quamquam rarescunt, Pint. At v. Aristot. 1. 1. 3, 11. p. 518b 30. venter glaber, r. et id praecipuum, K.

--

§ 232. solu &, R. Ceterum v. Aristot. 1. 1. 2, 1. p. 500a 13. lac, Rd (hic in rasura.) lactis, quinque Leidd. ap. Oudend. ad Appul. met. p. 559. parientium olucrum, R. vespertilio, RT d. inarbitror, R.

-

233