atque tam nullis quae ratio, quanta vis, quam inextricabilis perfectio! Ubi tot sensus conlocavit in culice? — et sunt alia dictu minora; sed ubi visum in eo praetendit? ubi gustatum adplicavit? ubi odoratum inseruit? ubi vero truculentam illam et portione maxumam vocem ingeneravit? qua subtilitate pinnas adnevit, praelongavit pedum crura, 3 disposuit ieiunam caveam, uti alvom, avidam sanguinis et potissimum humani sitim accendit, telum vero perfodiendo tergori quo spiculavit ingenio? Atque ut in capaci, cum cerni non possit exilitas, reciproca generavit arte, ut fodiendo acuminatum pariter sorbendoque fistulosum esset. Quos teredini 4 ad perforanda robora cum sono teste dentis adfixit potissimumque e ligno cibatum fecit? Sed turrigeros elephantorum miramur umeros taurorumque colla et trucis in sublime iactus, tigrium rapinas, leonum iubas, cum rerum natura nusquam magis quam in minumis tota sit. Quapropter quaeso ne legentes, quoniam ex his spernunt multa, etiam relata fastidio damnent, cum in contemplatione naturae nihil possit videri supervacuum.

III. 2. Insecta multi negarunt spirare, idque ratione 5 persuadentes, quoniam viscera interiora nexus spirabilis non inesset; itaque vivere ut fruges arboresque, sed plurumum interesse, spiret aliquid an vivat; eadem de causa nec sanguinem iis esse, qui sit nullus carentibus corde atque iecore; sic nec spirare ea quibus pulmo desit: unde numerosa quaestionum series exoritur. Iidem enim et vocem esse his ne- 6 gant in tanto murmure apium, cicadarum sono et aliis quae suis aestumabuntur locis. Nam mihi contuenti semper suasit rerum natura nihil incredibile existumare de ea, nec video, cur magis possint non trahere animam talia et vivere quam tam inextr., Rd. — illam portionem, d.

caveam, codd. Barbari. ca

spernuntur, K.

in, omitt. Rd.

§ 3. adnevit, O. adnectit, Rd. adnexuit, By. vam, Rd. potissimam, Rd. reciproca, Rd. ita reciproca, By. reciprocam, Dalec. generavit arte, Od. genera vitare, R. geminavit arte, B. § 4. ne, RTd. ne nostra, ry. ne haec, ß. § 5. idque ea, Tr. viscera interiora, ROTd. per viscera interiora, Sr. visceri interiora, K. visceri interiori, B. in viscera interiora, Hard. 7. V. statim infra. nexos, K. inesset, Rd. esset, S. Quam emendationem superiorum verborum proposuit Hard., probari ea nequit, quia inesse in rem est soloecum; codicum deteriorum interpolationes non minus spernendae. Corruptela latet in v. inesset, pro quo mihi inisset legendum videtur. interest, Td. RTdr. his, d. nullus, Tr. nullis, Rdßr.

aliquis,

spirare sine visceribus, quod etiam in marinis docuimus, quamvis arcente spiratum densitate et altitudine umoris. Vo- 7 lare quidem aliqua et animatu carere in ipso spiritu viventia, habere sensum victus, generationis, operis atque etiam de futuro curam, et quamvis non sint membra quae velut carina sensus invehant, esse tamen his auditum, olfactum, gustatum, eximia praeterea naturae dona, sollertiam, animum, artem, quis facile crediderit? Sanguinem non esse his fateor, s sicut ne terrestribus quidem cunctis, verum simile quiddam. Ut saepiae in mari sanguinis vicem atramentum optinet, purpurarum generi infector ille sucus, sic et insectis quisquis est vitalis umor, hic erit sanguis. Donec aestumatio sua cuique sit, nobis propositum est naturas rerum manifestas indicare, non causas iudicare dubias.

IV. 3. Insecta, ut intellegi possit, non videntur nervos 9 habere, nec ossa, nec spinas, nec cartilaginem, nec pinguia, nec carnis, ne crustam quidem fragilem ut quaedam marina, nec quae iure dicatur cutis, sed mediae cuiusdam inter omnia haec naturae corpus arenti simile, nervo mollius, in reliquis partibus tutius vere quam durius. Et hoc solum his est, nec praeterea aliud; nihil intus nisi admodum paucis intestinum inplicatum. Itaque divolsis praecipua vivacitas et 10 partium singularum palpitatio, quia quaecumque est ratio vitalis, illa non certis inest membris sed toto in corpore, minume tamen capite, solumque non movetur nisi cum pectore avolsum. In nullo genere plures sunt pedes, et quibus ex his plurumi, diutius vivont divolsa, ut in scolopendris videmus. Habent autem oculos praeterque e sensibus tactum atque gustatum, aliqua et odoratum, pauca et auditum.

§ 6. his esse, d. арит, թ. Plinium et quae alia scripsisse. suasit, Rẞr. non possint, d.

1

alia, Rd. Hac ex codd. scriptura colligo mihi, om. r. semper suasit, Tdr. se peret, om. d. Varia in his mutat Dalec. docuimus 9, 16-19. spiratum, RT dr. spiritum, ß. § 7. et in ipso, O. sine ipso, Dalec. - gustum, Td. § 8. simile quiddam, Barbar. similem quidem, Rd. vice, K. vire, d'. vires, RØSTd2. vices, Barbar. obtineat, Rd. insectis; pro h. v. habent infectus Rd. erit, Rd. erit et, By. sanguinis. Sed, K. existimatio, Rd. natura, R. indicare dubias, R. dubias indagare, T d.

sepia, K.

§ 9. nec crustam, dr. nec quae, R2d. neque, R1r. dicetur, r. tutius, R2. istius, R'd. siccius, By. hirtius, Turneb. adv. 10, 4.

B. fere, Turneb.

vere, ROTd. verius,

in his, r. intestinum adm. paucis replicatum, Pint.
&actum, R.

§ 10. caput, r.

e, omitt. Rd.

V. 4. Sed inter omnia ea principatus apibus et iure prae- 11 cipua admiratio, solis ex eo genere hominum causa genitis. Mella contrahunt sucumque dulcissimum atque subtilissimum ac saluberrimum, favos confingunt et ceras mille ad usus vitae, laborem tolerant, opera conficiunt, rem publicam habent, consilia privatim ac duces gregatim et, quod maxume mirum sit, mores habent. Praeterea, cum sint neque man- 12 sueti generis neque feri, tamen tanta est natura rerum ut prope ex umbra minumi animalis inconparabile effecerit quiddam. Quos efficaciae industriaeque tantae conparemus nervos, quas viris, quos rationi medius fidius viros? Hoc certe praestantioribus, quo nihil novere nisi conmune. Non sit de anima quaestio, constet et de sanguine; quantulum tamen esse in tantulis potest! Aestumemus postea ingenium. VI. 5. Hieme conduntur unde enim ad pruinas nivisque 13 et aquilonum flatus perferendos vires? —, sane et insecta omnia, sed minus diu; quae parietibus nostris occultata mature tepefiunt. Circa apis aut temporum locorumve ratio mutata est aut erraverunt priores. Conduntur a vergiliarum occasu et latent ultra exortum, adeo non ad veris initium, ut dixere, nec quisquam in Italia de alvis existumat. Ante fabas 14 florentis non exeunt ad opera et labores nullusque, cum per caelum licuit, otio perit dies. Primum favos construunt, ceram fingunt hoc est domos cellasque faciunt; dein subolem, postea mella, ceram ex floribus, melliginem e lacrimis ar

porabile, T. tantos, Rd. ratione, ROTd.

tiores, T. praestantioris, d (ultima in rasura.)

incorpraestan

§ 13. perferre, Rd. Ceterum v. Aristot. hist. anim. 8, 14. mature, om. d1. et, R2Td. se, R1. sed, Br. nec, Turneb. e libris. ne, RTd. nec ut, ß. alvis, RT d. alius, O. aliis, r. illis, Dalec.

§ 14. non, omitt. ROSTdr (codd. Turnebi) 7. At v. 18, 253. coll. Schneider. ad Colum. IX. 14, 7. Primum favos rel. Haec omnia sunt desumpta ex Aristot. 1. 1. 5, 21. 22. et 9, 40. dein, Rd. deinde, Br. sucos, Rd.

cummi, ita nos scripsimus coll. ad 32, 27. cum his, d. gummi, Rßy.

§ 15. alvum, Rd.

ipsam, Rd. ipsum, ßy. totum ferri cum nequeat, aut totam aut, quod mihi multo probabilius videtur, in totum legendum; v. ad 2, 45. sucis, R2. suis, R'd. dein, RT d. deinde, ßr.

arctiores, Pint.

his, omitt. Tdr.

§ 16. commosin, codd. Hard. emissin, R. commisin, d. comosin, codd. Barbari. κόνισιν Aristot. 1. 1. 9, 40. p. 6231 31., ubi alii libri χώνησιν et κύνινσιν habent.

borum quae glutinum pariunt, salicis, ulmi, harundinis, suco, gummi, resina. His primum alvom ipsam intus totum ut 15 quodam tectorio inlinunt et aliis amarioribus sucis contra aliarum bestiolarum aviditates, id se facturas consciae quod concupisci possit; his dein fores quoque latiores circumstruunt. VII. 6. Prima fundamenta commosin vocant periti, se- 16 cunda pissoceron, tertia propolin, inter coria cerasque, magni ad medicamina usus. Commosis crusta est prima saporis amari; pissoceros super eam venit, picantium modo, ceu dilutior cera; e vitium populorumque mitiore cummi propolis crassioris iam materiae, additis floribus, nondum tamen cera sed favorum stabilimentum, qua omnes frigoris aut iniuriae aditus obstruuntur, odore et ipsa etiamnunc gravi, ut qua plerique pro galbano utantur.

7. Praeter haec convehitur erithace quam aliqui sandara- 17 cam, alii cerinthum vocant. Hic erit apium dum operantur cibus qui saepe invenitur in favorum inanitatibus sepositus, et ipse amari saporis; gignitur autem rore verno et arborum suco, cummium modo, africi minor, austri flatu nigrior, aquilonibus melior et rubens, plurumus in Graecis nucibus. Menecrates florem esse dicit, futurae messis indicium, sed nemo praeter eum.

VIII. 8. Ceras ex omnium arborum satorumque floribus 18 confingunt excepta rumice et echinopode; herbarum haec genera. Falso excipitur et spartum, quippe cum in Hispania

mityn, K, quod et h. 1. et infra praefert Schneider. ad Aristot. 1. 1. T. III. p. 196. pissoceron, oσóznpos Aristoteli 1. 1. p. 624 a 17. dissoceron, Rd (etiam infra.) propuli, R'. Metys, K. crusta est nigra, Barbar. — picationis, Dalec. cera, ROdr. cere, T. cerae, Barbarus et ad sequentia referentes.. e vitium populorumque, ROSTdr. initium plerumque e, ß. mitiore, R. mitior est, Td. cummi, d. gummi, Rßr. etiamnunc, Rd. etiamnum, Br. galbano plerique, d.

pro

sapo

com

§ 17. Praeter haec, v. Aristot. 1. 1. 5, 22. p. 554a 16. apum, B. ris cibus, r. saporis sed plenus humoris cibus, K. rore marino, Pint. mium, Rap. Gronov. ad 22, 23.) commi////, d. gummi, ß. gummium, Gronov. 7. africi; pro h. v. dant capita fici RT d, unde fortasse cummium modo capitur, africi legendum. ex Graecis, Dalec. florem se, R. flore mensem, d. futurae messis indicium, omitt. Rdy. At v. Schneid. ind. scriptt. rei rust. p. 136. et Ian. in nuntt. litt. Monac. 1836. nr. 166. p. 283.

§ 18. echinopode, ROTdr (omnes codd. Salmas. exerc. p. 912. a. C.) chenopode, B. genera, om. d. Non solum autem hoc substantivum, sed tota enuntiatio herb. h. gen. ut ineptum glossema est delenda.

--

PLIN. II.

17

multa in spartariis mella herbam eam sapiant; falso et oleas excipi arbitror, quippe olivae proventu pluruma examina gigni certum est. Fructibus nullis nocetur; mortuis ne floribus quidem, non modo corporibus insidunt. Operantur 19 intra sexaginta passus; subinde consumptis in proxumo floribus speculatores ad pabula ulteriora mittunt. Noctu deprehensae in expeditione excubant supinae, ut alas a rore protegant.

IX. 9. Ne quis miretur amore earum captos, Aristomachum Solensem duodesexaginta annis nihil aliud egisse, Philiscum vero Thasium in desertis apis colentem Agrium cognominatum, qui ambo scripsere de his.

X. 10. Ratio operis haec: interdiu statio ad portas more 20 castrorum; quies in matutinum, donec una excitet gemino aut triplici bombo ut bucino aliquo. Tunc universae provolant, si dies mitis futurus est; praedivinant enim ventos imbrisque et se continent tectis. Itaque temperie caeli — et hoc inter praescita habent cum agmen ad opera processit, aliae flores adgerunt pedibus, aliae aquam ore guttasque lanugine totius corporis. Quibus est earum adulescentia, ad opera 21 exeunt, supradicta convehunt; seniores intus operantur. Quae flores conportant, prioribus pedibus femina onerant propter id natura scabra, pedes priores rostro, totaeque onustae remeant sarcina pandatae; excipiunt eas ternae quaternaeque atque exonerant. Sunt enim intus quoque officia divisa; aliae 22

§ 19. quadraginta, r. subinde, R. et subinde, dẞr. illiscum, Rd. § 20. haec, omitt. RT dry.

quies, Rd. noctu quies, Br. excitę et, R. omnes gemino, r. buccina aliqua, Gesner. hist. anim. 4, 134. et et se, RSTdr. et in se, O. et tunc se, B. temperies, RTd. et; pro h. v. habent cum RTd. Esse aliquid in his verbis corruptum cum haec ipsa varietas lectionis docet, tum collocatio verborum. Etenim cum ea non de apibus sint intelligenda (quod faciens Gesner. chrestom. p. 471. totam parenthesin tum esse supervacuam vidit), sed ad rusticos referenda, potius pone vv. continent tectis ut ponerentur, exspectare poteras. Ita rem se habere docet Aristot. 1. 1. 9, 40. p. 627b 12. ouz ἀποπέτονται γὰρ (αἱ μέλιτται), ἀλλ' ἐν τῇ εἰδίᾳ αὐτοῦ ἀνειλοῦνται, ᾧ γινώσκουσιν οἱ μελιττουργοί, ὅτι χειμῶνα προσδέχονται. – processerit, Ta

§ 21. Quibus adolescentia, Rd. quibus est earum. Adolescentiores, S. Quarum adolescentiores, r. Harum adolescentiores, Dalec. Sed his interpolationibus spretis ita modo ab optimorum librorum scriptura recedendum est, ut pro earum, quod prorsus otiose additur, etiamnum legatur. — supradicta, R. et supr., dß7. scabri pedes priores vicini rostro, r. ternae quaternaeque, Red. ternae aut quaternae, B. atque, excidit in Rød propter praecedentes litteras aeque; id non perspiciens Hard. interpolavit et receptum a 7.