194 NATURALIS HISTOR. LIB. IX. CAP. LXI. LXII. SECT. 87. 88.

facile dixerim, multoque memorabilius dixerim id cuius experiendi cotidie occasio est.

LXI. 87. Concharum e genere sunt dactyli ab humano- 184 rum unguium similitudine appellati. His natura in tenebris remoto lumine alio fulgere claro et quanto magis umorem habeant lucere in ora mandentium, lucere in manibus atque etiam in solo ac veste decidentibus guttis, ut procul dubio pateat suci illam naturam esse quam miraremur etiam in corpore.

LXII. 88. Sunt et inimicitiarum atque concordiae mira- 185 cula. Mugil et lupus mutuo odio flagrant, conger et murena caudam inter se praerodentes. Polypum in tantum locusta pavet ut si iuxta videat omnino moriatur, locustam conger; rursus polypum congri lacerant. Nigidius auctor est 186 praerodere caudam mugili lupum eosdemque statis mensibus concordis esse, omnis autem vivere quibus caudae sic amputentur. At e contrario amicitiae exempla sunt praeter illos, de quorum diximus societate, balaena et musculus, quando praegravi superciliorum pondere obrutis eius oculis infestantia magnitudinem vada praenatans demonstrat oculorumque vice fungitur. Hinc volucrum naturae dicentur.

dixerim, RT dr. duxerim, ß.

Id genus

§ 184. e genere, R. genera, Td. dactyli, om. Pint. abappellati, R. humanorum unguium similitudinem appellant, Td. ab humanorum similitudine ungues appellati, Pint. - fulgere, Td. fugere, R. fulgore, B. claro, ROTd. clarere, B. lumine alio fulgere clare, r. habeant, RTK d. habent, B. lucere, ROTK dr. ludere, ß. ora, Or. hora, R. ore, dẞy. mandentium, RO d. cernentium, r. miraremur, R. miraretur, r. miramur, Dalec. Td. miremur, B.

§ 185. caudam, r. cauda, R. caudas, dẞr. Ceterum v. Aristotel. hist. anim. 9, 2. ut si, R2. ut, R1Td. videat, R (ex corr.) vidit, 07. visum, Td. viderit, B. V. Aristotel. I. 1. 8, 2. p. 590b 14. Locustae congrum, Pint, ex Aristotele; at v. Schneider. adnot. T. II. p. 571. gonger et gongri, R. § 186. estatis, RTd. aestatis, Or. de, om. d. societate, d. quandoque, 0.

illa, d. sistentia, K.

-

diximus § 142.

magnitudine in, d.

C. PLINI SECUNDI

NATURALIS HISTORIAE

LIBER X.

CAP. I. SECT. 1. Sequitur natura avium quarum gran- § 1 dissimi et paene bestiarum generis struthocameli Africi vel Aethiopici altitudinem equitis insidentis equo excedunt, celeritatem vincunt, ad hoc demum datis pinnis ut currentem adiuvent; cetero non sunt volucres nec a terra tolluntur. Ungulae iis cervinis similes quibus dimicant, bisulcae et conprehendendis lapidibus utiles quos in fuga contra sequentis ingerunt pedibus. Concoquendi sine delectu devorata mira 2 natura sed non minus stoliditas in tanta reliqui corporis altitudine, cum colla frutice occultaverint, latere sese existumantium. Praemia ex iis ova propter amplitudinem pro quibusdam habita vasis conosque bellicos et galeas adornantes pinnae.

Ad hunc librum toti sunt excussi Rd.
§ 1. struthocameli, RTd. struthiocameli, By.

celeritate, TK dr.

tantum, Ambr. II.

celeritatem, R (Murbac.) pinnis, OR (hic ubique.) pennis, dẞy. e cetero, d (Ambr. II.) Ungula ei;, R. Ungula eis, d. et, RTd (Ambr. II.) Omitt. Ambr. I. ß. comprehendunt de, d. pedibus, propter praecedentem vocem Ungulae suppositicium videtur.

§ 2. dilectu, Rd. minor, r. fructice, R. occultaverint, Rd (Ambr. I. II.) occultaverunt, Try. V. ad 33, 100. sese, ROTd. se, ß. his, d. quibusdam habita pro vasis, Pint.

Praecipua, R2. cis galeas, Pint.

Praemia, R'd.

conisque belli

II. 2. Aethiopes atque Indi discolores maxume et inenar- 3 rabilis ferunt avis et ante omnis nobilem Arabia phoenicem, haud scio an fabulose, unum in toto orbe nec visum magno opere; aquilae narratur magnitudine, auri fulgore circa colla, cetero purpureus, caeruleam roseis caudam pinnis distinguentibus, cristis faucis, caputque plumeo apice honestari. Primus atque diligentissime togatorum de eo prodidit Ma- 4 nilius senator ille maxumis nobilis doctrinis doctore nullo: neminem exstitisse qui viderit vescentem, sacrum in Arabia soli esse, vivere annis DXL, senescentem casia turisque surculis construere nidum, replere odoribus et superemori; ex ossibus deinde et medullis eius nasci primo ceu vermiculum, inde fieri pullum principioque iusta funera priori reddere et totum deferre nidum prope Panchaiam in Solis urbem et in ara ibi deponere. Cum huius alitis vita magni conversionem 5 anni fieri prodit idem Manilius iterumque significationes tempestatum et siderum easdem reverti, hoc autem circa meridiem incipere quo die signum arietis sol intraverit, et fuisse eius conversionis annum prodente se P. Licinio Cn. Cornelio consulibus ducentesimum quintum decumum. Cornelius Valerianus phoenicem devolavisse in Aegyptum tradit Q. Plautio Sex. Papinio consulibus; adlatus est et in urbem Claudi

an, d.

§ 3. Arabiae, d. Phoenicen, d (Murbac.) haud, om. Murbac. Omitt. R (Murbac.) magno opere, R. magnopere, dẞr. cetero, ROTd. cetera, B. fauces, Salmas. exerc. p. 385. b. B. ex Solino 33, 11., ubi cristatis faucibus legitur. faces, OTd. facies, R. faciem, ß. honestari, ita nos scripsimus. honestare, ROT (Murbac.) honestante, dry. cohonestante, B.

§ 4. diligentissime, RT dr (Murbac.) diligentissimus, ßy. Manilius, RTd (in ind. auctorum libri 1.) Mamilius, a (in ind. auctorum.) Mamillius, RTd (Murbac.) M. Amilius, Rhenan. Omnium licet codicum testimonio et hoc loco et infra adversante, tamen scripturam vulgatam By retinui, cum de Mamilio senatore doctissimo nihil aliunde constet, at M'. Manilius Nepos, aevi sui homo doctissimus (v. inprimis Cicer. orat. III. 33, 133.), varia scripserit opera, quorum in uno de ave phoenice egerit. Ceterum ubique duo haec nomina confunduntur. V. Orell. onomastic. Tullian. p. 375. — maximus, d. — doctrinis. Autor is est neminem, r. in Arabiae solo, K. DXL, RTd (nonnulli libri ap. Salmas. exerc. p. 387. a. C. et Solin. 33, 12.) XL, multi libri ap. Salmas. DXI, OK'. DLX, SK2r. DCLX, ß. casia, R2d. cossa, R'. casiae, Oy. et, Rd. ac, r. deinde e, R. deinde, d. funera, ROTdr (omnes codd. ap. Salmas.) funeri, B. funerea, Salmas. Ego vix refrager, si quis totam vocem interpolatori deberi iudicet. Panchaiam, Solin. 33, 12. pacatam, R2 (quid manus prior habuerit, non liquet.) pacatum, Rigalt. ap. Salmas. exerc. p. 388. a. A. spectatam, d.

Mamilius, Rd.

§ 5. prodit, Rd. prodidit, Pr. r. Cn., Td (Rigalt.) M., ß. In R rasura.

significatione, d. — eodem, CCXV., ROTKd (Rigalt.)

principis censura anno urbis Dccc. et in comitio propositus, quod actis testatum est, sed quem falsum esse nemo dubitaret.

III. 3. Ex his quas novimus aquilae maxumus honos, ma- 6 xuma et vis. Sex earum genera: melanaetos a Graecis dicta, eadem valeria, minuma magnitudine, viribus praecipua, colore nigricans; sola aquilarum fetus suos alit, ceterae, ut dicemus, fugant; sola sine clangore, sine murmuratione; conversatur autem in montibus. Secundi generis pygargus in oppidis mansitat et in campis, albicante cauda; tertii mor- 7 phnos quam Homerus et percnum vocat, aliqui et plangum et anatariam, secunda magnitudine et vi; huic vita circa lacus. Phemonoe Apollinis dicta filia dentis ei esse prodidit, mutae alias carentique lingua; eandem aquilarum nigerrimam, prominentiore cauda; consensit et Boeus. Ingenium est ei testudines raptas frangere e sublimi iaciendo, quae sors interemit poetam Aeschylum praedictam fatis, ut ferunt, eius diei ruinam secura caeli fide caventem. Item quarti ge- 8 neris est percnopterus, eadem oripelargus, volturina specie, alis minumis, reliqua magnitudine antecellens sed inbellis et degener ut quam verberet corvos; eadem ieiunae semper aviditatis et querulae murmurationis. Sola aquilarum ex

Om. B. devolavisse, Rd. devolasse, ß. tradit, Rdr (Ambr. II.) tradidit, Ambr. I. y. Q., R. que, d'. qui, d2 (Ambr. II.) quod Q., Ambr. I. quodque, r. Plauto, d. est et, Rhenan. esset, Rd (Murbac.) quod, omitt. d'. quae, r. falsa, r (Ambr. I. II.) dubitarit, Ambr. II.

§ 6. melanaetos, v. Aristotel. hist. anim. 9, 32.

eadem, ROTd. eademque, βγ. valeria; huic voci praemittunt praepositionem in ROTd, quae ita emendanda, ut scribatur trivaleria, coll. trivenefica apud Plaut. Aulul. I. 2, 8. Neque valeria neque trivaleria fuerunt nomina Romanis usitata, verum Plin. hoc nomen ex scriptore aliquo antiquo desumpsisse videtur, quibus talia composita frequentia fuisse constat. dicemus § 13. mansitat, omitt. R.

huic,

§ 7. Homerus, Iliad. w, 316. percnum, Rd. percnon, Br. — aliquae, R (ex corr.) plangum, πλáɣɣos Aristoteli 1. 1. p. 618b 23., unde Plinium emendavi. plancum, B. clangum, codd. Barbari. clanug, Od. digum, r. clangen, R2 (prior scriptura non liquet.) clangam, 7. placunta, Sabell. etam natariam, d. RTd. huicque, Bɣ. Phemonoe, Murbac. Phoemonoe, RB. Phenicemone, d. prominentiore cauda; haec verba Pint. pone alis minimis § 8. collocat. sensit, ROT. consentit, dẞr. Boeus, Pint. Boetius, R. Boethius, T. boet. huius, d. poeta, 8. Boethus, Barbar. ß. e, d. et, R. fors, RTdr. ei, ROTA (Murbac.) Nonnulla mutat Rhenan. cavent., d.

-

-

con

§ 8. Item, RT dr. Omitt. Br. percnopterus, Barbar., codd. Gel. perceptirus, R. percepterus, d. oripelargus, codd. Gel. oriperlacus, Rd (Murbac.) nari per lacus, . moratur per lacus, K. eadem super lacus, Rhenan. Gel.) utpote, r. verberent corvi, Td.

ut, Rd (codd.

anima fert corpora, ceterae cum occidere considunt. Haec facit ut quintum genus otov vocetur, velut verum solumque incorruptae originis, media magnitudine, colore subrutilo, rarum conspectu. Superest haliaetus clarissima oculorum 9 acie, librans ex alto sese visoque in mari pisce praeceps in eum ruens et discussis pectore aquis rapiens. Illa quam tertiam fecimus aquaticas avis circa stagna adpetit mergentis se subinde donec sopitas lassatasque rapiat. Spectanda dimicatio, ave ad perfugia litorum tendente, maxume si condensa harundo sit, aquila inde ictu abigente alae et cum adpetat in lacus cadente umbramque suam nanti sub aqua a litore ostendente, rursus ave in diverso et ubi minume se credat exspectari emergente. Haec causa gregatim avibus 10 natandi, quia plures simul non infestantur respersu pinnarum hostem obcaecantes. Saepe et aquilae ipsae non tolerantes pondus adprehensum una merguntur. Haliaetus tantum inplumis etiamnum pullos suos percutiens subinde cogit adversos intueri solis radios et si conniventem umectantemque animadvertit praecipitat e nido velut adulterinum atque degenerem, illum cuius acies firma contra stetit educat. Ha- 11 liaeti suum genus non habent sed ex diverso aquilarum coitu nascuntur; id quidem quod ex iis natum est in ossifragis genus habet, e quibus voltures minores progenerantur, et ex iis magni qui omnino non generant. Quidam adiciunt genus aquilae quam barbatam vocant, Tusci vero ossifragam.

R.

fert, R2. fieri, R1d. genesion, d. hemiola magn., Pint.

--

halietus, R._alirapiens. Pone Illa, d. Illam, mergente////, alia, Or. alio, lacus, d.

§ 9. haliaetus, ita nos scripsimus ex Aristot. 1. 1. p. 6198 4. etus, d. haliaeetos, Br. Ceterum v. eundem 9, 34. p. 619b 26. h. v. Pint. verba Saepe et aquilae _ merguntur § 10. collocat. RO (Murbac.) aquaticas_stagna, Rd. circa st. aq. aves, ßr. inde iectu, R. in deiectu, OT dr. ala, RTd (Murbac.) Pint. K. appetat, ROTd (Murbac.) impetit, r. adpetit, Br. latus, ROTr (Murbac.) cadente, d2. candentes, R'd'. cadentes, R1. candantes, Murbac. Quaedam mutat Rhenan. diverso, Rd (Murbac.) diversa, B. spectari, K.

aqua, R.

§ 10. hostem, R. Omitt. Tdr (Murbac.) tolerante, R' (Murbac.) Nonnulla mutat Rhen. adversos, R1. adversus, R2. aversos, d. conniventem, Rhen. R2. conhibentem, R'd (Murbac.) flectentemque, r. flentemque, K. nistetit, ROTd (Murbac.) steterit, ß.

ctantemve, Pint.

§ 11. his, d. mirab. auscult. 61. his, d.

praecipitante, R.

in ossifragi, Rd.
habent, Tr.

ossifragi, r. Haec sumpsit Plin. ex Aristot. minores progenerantur, R. prog. min., dßɣ.